Stemproblemen na een transsexuele ingreep
Transmannen hebben zelden klachten over hun stam omdat deze door de hormoonbehandeling daalt. Toch komen ook bij deze groep stemproblemen voor al verminderde stemkwaliteit door onvolledige sluiting van de stemplooien en hypertonie. Ook worden melodische en dynamische problemen gemeld evenals een instabiele stem en globusgevoel (brok in de keel). Een andere klacht is het gebrek aan borstresonans waardoor de stem niet overeen komt met een mannelijk voorkomen.
Transvrouwen hebben doorgaans meer stemproblemen. De stem is te laag, te zwaar en past niet bij de vrouwelijke sekserol.
Om de stem goed in kaart te brengen komen de volgende onderdelen in het onderzoek aan bod.
- anamnese (medische gegevens, stemhygiëne, sociaal functioneren)
- foniatrisch onderzoek (stemplooisluiting, massa van de stemplooien, valse stemplooi activiteit)
- perceptuele beoordeling (GRBAS, hoe klinkt de stem)
- akoestische beoordeling (automatische fonetogram, spectogram)
- zelfbeoordeling door de cliënt.
PERCEPTUELE BEOORDELING GENDERDYSFONIE
Dit wordt in kaart gebracht met de volgende 5-puntsschaal.
| LEESTAAK EN SPONTANE SPRAAK VOOR/NA THERAPIE | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| RESONANS | |||||||
| kopresonans | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | borstresonans | |
| licht | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | zwaar | |
| TOONHOOGTE | |||||||
| vrouwelijk | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | mannelijk | |
| INTONATIE | |||||||
| levendig | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | monotoon | VOLUME |
| (te) zacht | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | (te) luid | VLOEIENDHEID |
| vloeiend | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | staccato | SPREEKSNELHEID |
| (te) langzaam | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | (te) snel | ARTICULATIE |
| hypotoon | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | hypertoon | |
| pittig | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | log | |
| ontspannen kaak | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | kaakgeklemd | |
| frontaal | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | dorsaal | ALGEMENE INDRUK (HOUDING/GEBAREN/LICHAAMSTAAL) |
| vrouwelijk | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | mannelijk | |
De onderdelen van de logopedische behandeling zijn:
- basisvaardigheden voor gezond stemgebruik
- auditieve en visuele identificatie van mannelijk en vrouwelijk spreken
- resonans (stemtimbre)
- gemiddelde spreektoonhoogte (voor vrouwen 220Hz)
- prosodie (intonatie, volume, vloeiendheid, spreeksnelheid)
- articulatie
- lachen, hoesten, keelschrapen
- andere communicatieve aspecten (taalgebruik en woordkeuze, non-verbale communicatie)
Bron: Lo&Fo 3-2012 M.J. Koerts, A.L. Wiersma
